Nazwa „Shotokan” oznacza „budynek, miejsce, salę, w której uczy Shoto”. Wyraz shoto oznacza „falowanie sosen” w znaczeniu: szumu wiatru wśród sosen i był to pseudonim Gichina Funakoshi, twórcy stylu shotokan. Kan oznacza natomiast budynek, pawilon, siedzibę (w tym przypadku dojo). Jako ciekawostkę można podać, że Gichin Funakoshi określał swój styl do końca życia jedynie jako „karate”, natomiast nazwa Shotokan, została nadana stylowi dopiero przez jego syna i uczniów. Początkowo nazwą tą określane było jedynie dojo, w którym nauczał Funakoshi. Funakoshi znany jako surowy i wymagający nauczyciel, wprowadził nazwę karate na określenie sztuki walki bez broni i to dzięki niemu karate stało się ogromnie popularne na całym świecie. Pod jego nadzorem doskonaliło się wielu wybitnych karateków, np. nie żyjący już mistrzowie: Hidetaka Nishiyama – były prezydent Światowej Federacji Karate Tradycyjnego (ITKF) oraz Masatoshi Nakayama, twórca sportowego karate.
Shotokan to dążenie do wypracowania czystej techniki. Kształtowanie zachowań i dyscypliny, poprzez wypracowanie cech fizycznych i psychicznych. Shotokan składa się z trzech elementów: kihon, kumite i kata. Kihon to ćwiczenie z zakresu podstawowych pozycji wykonywane z maksymalną siłą i szybkością przy pełnej kontentacji ciała i umysłu. Kata to układ ciosów oraz walka z pozorowanym przeciwnikiem. Kumite walka z przeciwnikiem rzeczywistym.
Kumite (dosł. spotkanie dłoni) – walka w karate nosi nazwę kumite i jest najtrudniejszym rodzajem treningu.
Ćwiczący sztuki walki zostaje powoli, systematycznie dopuszczony do walki, dopiero po gruntownym przygotowaniu psychofizycznym. Adept musi najpierw poznać różne kombinacje kopnięć, uderzeń, bloków, ogólnych zasad skutecznej obrony i ataku. Można wyróżnić kilka rodzajów kumite:
- kihon-ippon-kumite – atakujący (zwany tori) przeprowadza jeden uzgodniony atak z krokiem w przód, a broniący się (tzw. uke) wykonuje pojedynczy blok i uzgodnioną kontrę
- sanbon-kumite – tori przeprowadza trzy kolejne uzgodnione ataki do przodu, uke wykonuje trzy bloki (cofając się), a następnie uzgodnioną kontrę
- gohon-kumite – tori przeprowadza pięć kolejnych ataków do przodu, uke pięć bloków i kontrę
- okuri-ippon-kumite – tori atakuje na dwa sposoby, bądź po bloku i kontrze ze strony uke, tori nie odpuszcza i atakuje ponownie
- jiyu kumite – tori atakuje w dowolny sposób, uke broni się także dowolnie, ataki i obrony są ponawiane i przeprowadzane do skutku (lub przez określony czas, np. 1 minutę).
Jedynie jiyu kumite oznacza klasyczny sparring.
Zachodzą znaczące różnice w zależności od poszczególnych stylów. Na przykład w shōtōkan dopuszcza się atak na głowę i szyję zakładając, że uderzenia nie powinny dochodzić do ciała przeciwnika, ale muszą być dokładnie zatrzymane przed celem. Natomiast w części stylów pełnokontaktowych ubiera się walczących w hełmy z tworzywa sztucznego, rękawice i protektory, dopuszczając atak na głowę i korpus ręką i nogą z pełnym kontaktem. W innych (np. kyokushin) preferowany jest jeszcze twardszy styl walki. Walczy się bez ochraniaczy na korpus i głowę, wyłączając z ataku twarz (jednak można stosować kopnięcia okrężne w głowę), szyję, stawy, kręgosłup, genitalia. W gōsoku-ryū dopuszczalne są ataki na wszystkie strefy ciała (wyjąwszy krocze), dopuszczalne są podcięcia, walczy się w napięstnikach, ochraniaczach zębów i suspensoriach, ale ciosy na głowę muszą być kontrolowane.
Liczne różnice w zasadach kumite pomiędzy stylami i federacjami są główną przeszkodą w zaistnieniu karate na igrzyskach olimpijskich. Dobre zrozumienie i opanowanie technik kihon oraz kata są niezbędne przed przystąpieniem do kumite. W kumite karate opiera się głównie na założeniu Todome-waza czyli mówiąc krótko techniki kończącej. Chodzi o to, aby tak wykonać własną technikę, aby przeciwnik po jej wykonaniu nie był w stanie dalej walczyć, niezależnie od tego czy to będzie cios, kopnięcie czy blok. Można tego dokonać poprzez zastosowanie odpowiednich taktyk walki bądź sposobów wprowadzania przeciwnika w stan zwany kyo. Służą do tego odpowiednie strategie walki:
- Kake-waza (ataki bezpośrednie)
- Oji-waza (odpowiedzi na akcję przeciwnika)
- Shikake-waza (strategie właściwe, łamanie balansu, kombinatoryka, prowokacje).
Kata (układ formalny) ( kata, standardowa forma ruchu, postawy itp. w sztukach walki i sporcie) – japońskie słowo oznaczające wysoce sformalizowany rodzaj ćwiczeń stosowanych w wielu tradycyjnych sztukach i sportach walki, szczególnie z grupy budō, jak również taekwondo (gdzie noszą one nazwę tul w wersji ITF, poomse w WTF a hyeong w niektórych innych organizacjach), taijiquan i innych. Są to sekwencje technik ataku i obrony, połączone z określonym poruszaniem, przyjęciem ściśle określonej pozycji i sposobu oddychania. Niektóre techniki w kata mają charakter wyłącznie symboliczny. Kata są bardzo ważną częścią programów nauczania dla wielu sztuk i sportów walki, a dla niektórych, zwłaszcza tych, gdzie kontakt broni z ciałem przeciwnika stanowiłby realne zagrożenie, stanowią ćwiczenia podstawowe.
W zależności od ustaleń przyjętych dla danej sztuki, czy sportu walki, kata wykonuje się samemu lub w parach.
W kata wykonywanych pojedynczo zaleca się wizualizację ataku przeciwnika (przeciwników) oraz własnej, zalecanej właśnie do tego rodzaju ataku, obrony. W kata wykonywanych w parach jeden z ćwiczących pełni rolę nauczyciela, a drugi ucznia. Nauczyciel inicjuje akcję wykonując określony atak, natomiast zadaniem ucznia jest wykonanie obrony przewidzianej wobec tego rodzaju ataku.
W wielu sztukach i sportach walki wymagana jest odpowiednia znajomość kata przy zdawaniu egzaminów na stopnie uczniowskie oraz mistrzowskie dan. Kata są również często prezentowane podczas publicznych pokazów. W niektórych dyscyplinach poprawność wykonania kata oceniana jest również w kategoriach konkurencji sportowej.
Kihon – po japońsku: „baza”, „podstawa”, „standard.
Termin używany w sztukach walki do określenia zbioru technik podstawowych, zazwyczaj ćwiczonych „w powietrzu”, z udziałem partnera lub bez, często w ruchu. Wiele szkół walki zaleca trening kihon na każdym treningu i powtarzanie ciosów, kopnięć, bloków, cięć itp. aż do wyczerpania, aby wykształcić tzw. pamięć fizjologiczną (spowodować działania odruchowe i przyzwyczaić mięśnie do właściwego ułożenia).
Techniki kihon dzielą się na kilka podstawowych grup:
- tachi (postawy)
- tsuki (uderzenia)
- keri (kopnięcia)
- uke (bloki)
- harai (podcięcia)
- kyūsho ([ucisk na] punkty witalne).
Historia Karate Shotokan
Geneza samoobrony sięga kilku tysięcy lat. Przekazy historyczne wskazują, że różnorodne formy walki wręcz stosowano w starożytnym Egipcie, Grecji, Indiach, Tybecie, Chinach, Japonii i innych krajach Azji. Odnalezione w skalnych grobowcach nad wschodnim brzegiem Nilu staroegipskie malowidła ścienne z XXI w. p.n.e. świadczą o znajomości pewnych chwytów i technik walki, podobnych do stosowanych obecnie. Nie ma jednak przekonujących dowodów na to, gdzie i kiedy powstały pierwowzory poszczególnych rodzajów walki, które dały początek późniejszym stylom samoobronyi. Karate dosłownie oznacza „pusta ręka”, choć można przetłumaczyć je także jako „chińska ręka”. Jednak na początku XX wieku pod wpływem nacjonalistycznych idei, przyjęto w Japonii tę pierwszą interpretację. Karate jest sztuką walki stworzoną przez Okinawańczyków jako metoda samoobrony bez użycia broniii. Dawniej dla tej sztuki używano różnych nazw te, tode lub Okinawa-te. Nazwa karate została zatwierdzona dopiero w 1936 roku – okinawańscy mistrzowie: Yabu Kentsu, Chomo Hanashiro, Choshin Chibana – wszyscy ze stylu Shorin-Ryu oraz Chotoku Kyan ze stylu Sukunaihayashi, Chojun Miyagi z Goju-Ryu i Choki Motobu, zatwierdzają nazwę karate jako nazwę dla sztuki walki powstałej na Okinawie. Od momentu powstania sztuka ta ewoluowała zmieniając swój charakter z utylitarnego systemu walki (karate okinawańskie) na system psychofizycznego doskonalenia się, gdzie na pierwszy plan wysuwa się aspekt do – „drogi”, którą kroczy się całe życie, jako symbolu niekończącego się procesu dążenia do doskonałości. Stąd spotykamy także nazwę karate-do, zarówno tej jak i popularniejszej karate, można używać zamiennie. Obecnie istnieją trzy podstawowe kierunki w karate: karate jako walka na śmierć i życie, karate jako sport z elementami samoobrony i karate jako sposób psychofizycznego doskonalenia.
W niniejszej pracy zostanie przedstawiona odmiana karate Shotokaniii. Twórcą tego stylu był Gichin Funakoshiiv. W 1921 na stałe wyjechał z Okinawy do Japonii i tu rozwijał sztuki walki. Jako pierwszy człowiek na świecie otrzymał oficjalny stopień mistrzowski, czyli pierwszy DANv – 12 kwietnia 1924. W 1936 po wieloletniej pracy nad propagowaniem sztuki walki, Społeczny Komitet Wspierający Karate ofiarował mistrzowi budynek, w którym założył pierwsze oficjalne dojo, czyli miejsce do ćwiczeń. Ku zdziwieniu mistrza nad salą pojawiła się nazwa Shotokan (świątynia sosnowej fali), gdyż samego Funakoshiego nazywano Shoto, zaś Kan znaczy budynek. W ten sposób przyjęła się nazwa stylu i zarazem Szkoły Karate-do Shotokan, chociaż sam mistrz nie był z tego faktu zachwycony, gdyż twierdził, że karate jest jedno, a dzielenie je na poszczególne style jest zwykłym wypaczeniem. Mistrz Funakoshi nieustannie powtarzał, iż podstawowym celem treningu karate jest podsycanie w sobie ducha pokory, najważniejszej ze wszystkich postaw człowieka. “Nie wystarczy walczyć jak lew, lecz należy zawsze i bez wyjątku opowiadać się po stronie sprawiedliwości”. Funakoshi zawsze twierdził, iż “karate to przede wszystkim unikanie przemocy”. “Trenujcie po to, żebyście byli słabi”, “zwycięstwo w pojedynku o nieistotne sprawy jest głupotą!”, “uderzyć człowieka za to, że jest głupcem, oto dopiero głupota!”. Był niezwyciężonym mistrzem, propagował aktywnie karate do końca swych dni, będąc niesłychanie sprawnym fizycznie. Sprawy moralne zawsze stały u niego przed nauką techniki. I taką postawę zaszczepiał swoim uczniom mistrz Funakoshi, który zmarł 14 listopada 1957. Karate ni sente nashi (“Karate nie jest sztuką agresji”) – taki napis widnieje na obelisku w świątyni Enkaku-ji poświęconej pamięci twórcy współczesnego karate.
Karate dotarło do Polski w chwili, gdy w Europie zaczęła zanikać pierwsza fascynacja wschodnimi sztukami walki, czyli na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XX wiekuvi. Przez kilka lat trenowano w nielicznych grupach, a brak instruktorów z chociaż podstawowymi umiejętnościami spowodował, że wiedzę na temat tej sztuki walki czerpano z obcych gazet lub drogich książek wydawanych za Zachodzie. Dopiero w latach siedemdziesiątych nastąpiły wyraźne zmiany. W ramach innych organizacji takich jak AZS, TKKF itp., zaczęły powstawać sekcje. Od 1972 roku w Warszawie przy AZS Szkoły Głównej Planowania i Statystyki istnieje samodzielna sekcja Shotokan. W tym samym czasie w Szczecinie Kazimierz Krukowski – instruktor judo – zaczyna treningi oparte na stylu shotokan. Jednakże w historii szczecińskiego i polskiego stylu walki szczególne miejsce zajmuje założyciel sekcji AZS-WSM w Szczecinie – Wacław Antoniakvii. Jest to inicjator wielu turniejów, obozów szkoleniowych i wychowawca wielu czołowych zawodników, a także Prezes Polskiego Związku Karate. Od 1972 do 1974 roku w Łodzi W. Kwieciński pod okiem Ch. Shimody trenuje z kilkunastoosobową grupą kolegów styl Shotokan, co powoduje założenie kolejnej sekcji w kraju. W 1972 roku w Krakowie Andrzej Drewniakviii zaczyna trenować karate według szkoły kyokushinkaiix, a następnie zakłada własny klub. Późniejszy szybki rozwój karate w Polsce zawdzięczany jest kontaktom nawiązanym z kilkoma uznanymi autorytetami w Europie, a także wizytom w Polsce japońskich mistrzów, między innymi: J. Zverine’a, W. Hartingera, I. Yorge’a, U. Widrra, M. Aerdena oraz H. Ochi, K. Abe, H. Osake, M. Miurę reprezentujących styl shotokan. Od roku 1974 zaczęto rozgrywać turnieje karate – na początku ogólnopolskie, a kilka lat później międzynarodowe. Od roku 1978 odbywały się nieoficjalne stylowe Mistrzostwa Polski między innymi w Gdańsku, Łodzi i Krakowie. W maju 1975 roku powstała przy ZG TKKF Centralna Komisja Karate – pion Shotokan i Kyokushinkai, której przewodniczącym został Janusz Świerczyński. Dnia 22 stycznia 1980 roku został powołany Polski Związek Karate z siedzibą w Warszawie. Skupiał on większość zarejestrowanych klubów w kraju. Pierwszym Prezesem PZK został Janusz Świerczyński, który odegrał dużą rolę w jednoczeniu karate w Polsce.
Gichin Funakoshi
(1868-1957)
źródło: https://www.skifworld.com/Gichin-Funakoshi.php
